Mpox (емпокс, порано познат како мајмунски сипаници) е вирусна инфекција која се повторува по глобалната епидемија во 2022 година. Иако првпат е откриен кај животните во 1950-тите, а кај луѓето во 1970-тите, болеста претходно беше ограничена главно на некои делови од Централна и Западна Африка. Денес, емпокс се шири и во други делови од светот, најчесто преку близок физички (и сексуален) контакт, поради што од 2022 година официјално се смета и за сексуално пренослива инфекција (СПИ).
Вирусот се пренесува преку близок контакт кожа-на-кожа, преку слузници или преку загадени предмети, како што се креветни чаршафи или облека. Исто така, може да се пренесе преку капки од дишење при подолг близок контакт лице в лице, иако ова е поретко. Сексуалниот контакт одигра значајна улога во неодамнешните епидемии, а особено погодени беа мажите кои имаат сексуални односи со мажи. Сепак, секој може да се инфицира со емпокс, без разлика на полот, сексуалната ориентација или начинот на живот.
Како изгледа mpox?
Mpox најчесто започнува со неспецифични симптоми кои лесно можат да се заменат со грип или друга честа вирусна инфекција. Оваа фаза се нарекува продромална фаза и обично вклучува:
- Треска
- Температура
- Главоболка
- Болки во мускулите
- Замор
- Болка во грбот
- Отечени лимфни јазли (карактеристика што го разликува mpox од овчите сипаници)
Неколку дена по појавата на овие симптоми, се појавува осип – најпрепознатливиот знак на mpox. Осипот може да започне на лицето, половите органи или околу анусот, а потоа да се прошири и на други делови од телото. Осипот поминува низ неколку фази:
- Црвени рамни дамки (макули)
- Издигнати грутки (папули)
- Меурчиња исполнети со течност (везикули)
- Меурчиња со гној (пустули)
- Сушење, закоравување и отпаѓање
Кај некои лица, особено ако болеста се препознае рано, се појавуваат само неколку промени. Болеста трае околу 2 до 4 недели, и кај повеќето здрави луѓе поминува самостојно, без потреба од болничко лекување.
Лицето со mpox се смета за инфективно од моментот кога ќе се појават првите симптоми – како што се треска, малаксаност и отечени лимфни јазли – па сè додека сите кожни промени не зараснат целосно, односно кога крастите ќе отпаднат и кожата под нив ќе се обнови. Во тој период треба да се избегнува близок физички и сексуален контакт со други лица. Лицето не е заразно пред појавата на симптомите, ниту откако сите лезии ќе се затворат и кожата ќе се врати во нормална состојба.
Во оваа смисла, mpox потсетува на овчите сипаници – и двете заболувања започнуваат со општи симптоми, проследени со осип кој се развива во неколку фази и на крај исчезнува. Слично на овчите сипаници, mpox може да биде непријатен, но обично не е опасен, и соодветна нега дома е доволна за закрепнување.
Кога треба да се обратите кај лекар?
Контактирајте со матичен лекар или дерматолог ако:
- Имате нов осип, особено ако е болен или се наоѓа на гениталиите или околу анусот
- Имате температура, треска или отечени лимфни јазли
- Сте имале близок или интимен контакт со лице за кое постои сомневање или дијагноза за mpox
Важно е да се знае дека mpox не е причина за паника. Иако можеби звучи загрижувачки, станува збор за болест што е контролирана, позната и излечлива.
Како се лекува mpox?
Нема специфичен лек за mpox, но лекувањето е симптоматско, односно се насочува кон олеснување на симптомите:
- Средства против болка и против висока температура
- Одмор, хидратација и нега на кожата
- Кај тешки или ризични случаи може да се користи антивирусниот лек тековиримат (tecovirimat)
Исто така, вакцината JYNNEOS, првично наменета за мали сипаници, докажа ефективност против mpox и се препорачува за лица со зголемен ризик.
Како да се заштитите од mpox?
Мерките за превенција вклучуваат:
- Избегнување близок и сексуален контакт со лица кои имаат осип или симптоми
- Користење на заштита при сексуален однос
- Несподелување на лични предмети, облека или постелнина
- Редовно миење раце со сапун и вода
- Вакцинирање доколку сте во ризична група
Mpox не е нова болест, но нејзината појава надвор од традиционалните ендемски подрачја нè потсетува на важноста на информираноста, одговорноста и отворените разговори за сексуално и јавно здравје. Со навремено препознавање и соодветна нега, мпокс не треба да биде извор на страв или стигма.